2025-10-30

Zaglądamy na ekologiczne uprawy dyni

Dynia jest jedną z najbardziej wszechstronnych roślin warzywnych uprawianych w Polsce. Do Europy trafiła w XV wieku po odkryciu Ameryki. Początkowo służyła głównie jako element dekoracyjny, z czasem jednak zyskała popularność jako produkt wykorzystywany w domowej kuchni i w przetwórstwie. W ekologicznych gospodarstwach dynia odgrywa szczególną rolę – jest łatwa w uprawie, a przy tym pozwala wykorzystać każdy element rośliny: owoce, pestki i pozostałą biomasę.

W Polsce uprawia się kilka gatunków dyni, spośród których największe znaczenie mają:

• dynia olbrzymia (Cucurbita maxima),
• dynia zwyczajna (Cucurbita pepo),
• dynia figolistna (Cucurbita ficifolia).

Do warzyw dyniowatych znanych w Polsce należą również kabaczek, cukinia, patison i dynia makaronowa. Coraz częściej uprawiana jest dynia oleista, której pestki zawierają nawet 50% tłuszczu i stanowią surowiec do tłoczenia oleju.

Rolnik ekologiczny musi pamięć o doborze roślin do panujących warunków i do otaczającego środowiska – to gospodarz musi przystosować się do natury, a nie odwrotnie.

Zasady ekologicznej uprawy dyni

Dynia lubi światło i ciepło: najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, osłoniętych od wiatru, w temperaturze około 25°C.

Do wzrostu potrzebuje gleby żyznej, próchnicznej, przepuszczalnej, o lekko kwaśnym lub obojętnym odczynie. Na terenie naszego kraju takich gleb najwięcej jest w południowo-wschodniej części kraju, a obecnie pod względem powierzchni upraw dyni województwo lubelskie nie ma sobie równych[1].

W gospodarstwach ekologicznych nie stosuje się syntetycznych nawozów i środków ochrony roślin, a także materiału siewnego modyfikowanego genetycznie. Podstawą nawożenia są obornik (wykorzystywany jesienią) i kompost (stosowany na wiosnę), które poprawiają strukturę gleby i zwiększają zawartość próchnicy. Do ochrony roślin stosuje się naturalne środki: napary z pokrzywy i czosnku, które działają wzmacniająco i odstraszająco na szkodniki. Sprawdza się także umiejętne dobieranie roślin rosnących w sąsiedztwie – obecność kapusty i selera pomaga zniwelować występowanie niektórych szkodników.

Oprócz właściwego nawożenia ważnym elementem ekologicznej uprawy jest płodozmian: dynię warto sadzić po roślinach motylkowatych, które wzbogacają glebę w azot i ograniczają rozwój chorób glebowych.

Siew dyni ekologicznej wykonuje się po tzw. „zimnych ogrodnikach”, gdy minie ryzyko przymrozków, zazwyczaj w drugiej połowie maja.

W okresie wzrostu roślin najważniejszymi zabiegami pielęgnacyjnymi są:

• odchwaszczanie – wykonuje się 1–2 razy na początku wzrostu, zanim pędy pokryją glebę,
• przycinanie pędów – stosuje się w celu przyspieszenia plonowania i rozwoju pędów bocznych,
• nawadnianie – ma na celu utrzymanie równomiernej wilgotności w okresie kwitnienia i zawiązywania owoców.

W gospodarstwach ekologicznych często umieszcza się domki dla owadów zapylających. Zapylacze pomagają w zapylaniu roślin uprawnych, ale także tych rosnących w otoczeniu gospodarstwa.

Zbiory dyni przypadają na wrzesień i październik, przed wystąpieniem przymrozków. O dojrzałości świadczy charakterystyczne zabarwienie owocu i drewniejący ogonek.

Dojrzałe owoce przechowuje się nawet przez kilka miesięcy: początkowo w temperaturze 26-30°C (przez 10-14 dni), następnie w 5-10°C, przy wilgotności powietrza między 70 a 80%.

Wykorzystanie zbiorów dyni

Z miąższu dyni powstają dania słodkie i wytrawne: zupa krem z dyni, ciasta lub muffinki dyniowe, racuchy, puree, risotto z dynią, makaron z sosem dyniowym, gulasz warzywny, kopytka lub gnocchi dyniowe.

Pestki dyni są wykorzystywane jako dodatek do sałatek, pieczywa, granoli czy składnik do przygotowania pesto.

Olej dyniowy, tłoczony z pestek, idealnie nadaje się do skrapiania sałatek i surówek, polewania zup czy jako składnik sosów.

Oprócz miąższu i pestek po zbiorze pozostaje też znaczna ilość biomasy, którą można wykorzystać jako surowiec do kompostowania lub ściółkowania.

Konsumenci poszukujący ekologicznych produktów z dyni powinni zwracać uwagę na znak Euroliścia. Oznaczenie to potwierdza, że produkt został wytworzony zgodnie z unijnymi standardami rolnictwa ekologicznego: bez stosowania syntetycznych nawozów, chemicznych środków ochrony roślin oraz GMO. Znak musi znajdować się na opakowaniu produktów przetworzonych, np. oleju czy pestek. W przypadku świeżych dyń sprzedawanych „na wagę” symbol Euroliścia może znajdować się np. na etykiecie cenowej. Obok symbolu powinien widnieć numer jednostki certyfikującej oraz informacja o kraju pochodzenia surowca.

Źródła:
• Pytanie na Śniadanie – ekologiczna uprawa dyni: https://www.youtube.com/watch?v=67Y9uWbIPHM
• Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z s. w Karniowicach, Ekologiczna uprawa dyniowatych, Karniowice 2021.

[1] Uprawa dyni w Polsce. Które województwa królują pod względem powierzchni uprawy w 2023 roku? https://www.warzywa.pl/warzywa-polowe/uprawa-dyni-w-polsce-ktore-wojewodztwa-kroluja-pod-wzgledem-powierzchni-uprawy-w-2023-roku/#:~:text=Warto%20jednak%20wyróżnić%20województwo%20mazowieckie,na%20poziomie%20poniżej%20200%20ha.

• Poprzedni
• Następny