Uregulowany przepisami unijnymi, znany obecnie system rolnictwa ekologicznego, poprzedziły dekady zmian w stylu życia i gospodarowania. Różne kierunki uprawy roślin i chowu zwierząt, jakie rozwijały się na terenie Europy Zachodniej i Środkowej, miały na celu podporządkowanie produkcji rolnej przyrodzie, a słuszność takiego podejścia wspierano dowodami naukowymi. Poznajmy główne kierunki, które przyczyniły się do rozwoju współczesnego rolnictwa ekologicznego.

Rolnictwo naturalne

Metoda rolnictwa naturalnego (zgodnego z naturą) rozwinęła się już na początku dwudziestego wieku. Koncepcja stworzona przez E. Könemanna, zakładała życie w środowisku wiejskim, produkcję warzyw i owoców na własne potrzeby, dietę wegetariańską oraz pracę fizyczną gospodarza. Odejście od chowu zwierząt wiązało się z problemem w pozyskaniu obornika, dlatego decydowano się na ograniczoną produkcję zwierzęcą w celu pozyskania mleka czy wełny. Jednocześnie rozwijała się wiedza o znaczeniu mikroorganizmów w glebie i innych nawozach organicznych, jak nawozy zielone czy kompost.

Rolnictwo biodynamiczne

U podstaw rolnictwa biodynamicznego legła filozofia przyrody samego J.W. von Goethego, który obserwowanie przyrody uznał z nowy sposób poznawania świata. Późniejsi antropozofowie, postrzegający żyjące organizmy jako tworzące idealną całość, uważali gospodarstwa rolne właśnie za takie idealnie wyważone systemy, składające się z gleby, roślin, zwierząt i człowieka. Teorię tę sprecyzował niemiecki filozof, dr Rudolf Steiner, w wykładzie pn. „Podstawy wiedzy duchowej dla powodzenia w rolnictwie”. W praktyce przejście na rolnictwo biodynamiczne oznaczało zmiany w nawożeniu, płodozmian z większym udziałem roślin bobowatych przy zmniejszeniu udziału roślin azotolubnych, a także wykorzystanie obornika. Rolnicy biodynamiczni są aktywni również w dzisiejszych czasach, a produkty z ich gospodarstw sygnuje chroniony znak „Demeter”.

Rolnictwo organiczno-biologiczne

W latach 40. dwudziestego wieku uprzemysłowienie coraz wyraźniej obejmowało także produkcję rolną – nowoczesne gospodarstwa przeciwstawiono tradycyjnym, nierentownym. Istnieli jednak działacze starający się zachować dawny sposób gospodarowania. Dzięki staraniom małżeństwa szwajcarskich biologów M. i H. Müllerów i niemieckiego lekarza Hansa P. Ruscha upowszechnił się ruch rolnictwa organiczno-biologicznego. Rolnictwa biologiczne opierało się na założeniu, że pełnowartościowe produkty można uzyskać tylko ze zdrowej gleby. Rusch opracował metodę oceny obornika i gleby, rolnikom zalecał jak najdłuższe stosowanie zielonej okrywy, używanie nawozów zielonych, mączek skalnych oraz naturalnych sposobów ochrony roślin.

Organic agriculture – rolnictwo organiczne w krajach anglojęzycznych

Podstawy metody organicznej w Wielkiej Brytanii stworzyli sir Albert Howard, botanik zainteresowany cyrkulacją materii organicznej i lady Eve Balfour, która założyła Soil Association. W USA system rolnictwa organicznego zwany „organic farming” stworzył Robert Rodale. Duże znaczenie przypisywano mikoryzie (symbiozie grzybów z korzeniami roślin). Charakterystyczne dla systemów anglosaskich stało się funkcjonowanie farm złożonych z użytków tylko zielonych, mieszanych lub tylko ornych. Na tych pierwszych wypasa się zwierzęta. Płodozmiany stosowane są w cyklach sześcioletnich, a międzyplony służą do żywienia zwierząt lub produkcji nawozów zielonych.

Biologischer Landbau – rolnictwo organiczne w krajach niemieckojęzycznych

Na rozwój kierunku wpłynął narastający problem pozostałości pestycydów w środowisku i żywności i wynikająca z niego dyskusja o wykorzystaniu masy organicznej dla urodzajności gleby. Filary systemu stworzył Johannes Gorbing, który badał strukturę gleby i opracował szpadlową metodę jej oceny. W niemieckiej metodzie pojawiły się też pierwsze naukowe kryteria oceny jakości żywności, która mogli docenić konsumenci. Zaczęto stosować odpowiednie odmiany w celu wzmocnienia odporności roślin i ograniczenia stosowania ich chemicznej ochrony.

Agriculture biologique – rolnictwo organiczne w krajach francuskojęzycznych

Francuski ruch rolnictwa biologicznego był odpowiedzą na chemiczną i techniczną intensyfikację produkcji rolnej. Jego propagatorami byli Lemaire i Boucher. W swej koncepcji zalecali wykorzystanie do nawożenia alg morskich, które stosowali rolnicy na wybrzeżu Bretanii i które poprawiały jakość kwaśnych gleb i zwiększały plony. Wokół powstałej w latach 60. XX w. metody Claude’a Auberta, najbardziej zbliżonej charakterem do współczesnego rolnictwa ekologicznego, powstało stowarzyszenie Nature et Progrès, które z kolei było w 1972 r. inicjatorem powstania międzynarodowej organizacji IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movements).

Źródło:

1. Sarapatka, J. Urban, Rolnictwo ekologiczne w praktyce, Wydawnictwo ITP, Warszawa-Falenty 2012, s. 35-41.

• Poprzedni
• Następny